Bir mezhepli olmak gerekli mi?

Mezhepler islamın kendisi değil bir yorumudur. Ancak, islamın ötesinde bir şey de değildir. Mezhebi, Hz Peygamberin İslamı anlama ve yaşama biçimini bize ulaştıran ana bir yol diyebiliriz.  Kuranda, ibadete yönelik emir ve telkinlerin nasıl anlaşılması ve uygulanması gerektiği konusu detaylı bir şekilde anlatılmamıştır. Bu hususları Hz Peygamber uygulayarak ümmete örnek olmuştur. Bunu yakından izleyen ve uygulayan sahabe onları takip eden tabiin kendi nesillerine, gerek yazılı gerekse eylem olarak ulaştırmışlardır. Bu böyle devam ederken, İslam dışı eserler ile başka dinlere ait eserler arabca’ya tercüme edilmeye başlanmıştır.  Tercüme eserleri okuyan ilimi sahiplerinin bir kısmı, islama farklı cerceveden bakmayı kendilerine bir ayrıcalık saymaya başlamışlardır. Bunun sonucu farklılaşma yavaş yavaş yeşermeye başlamıştır.  Bu sürec devam ederken,  her gün binlerce hatta on binlerce insanın islama girdiğini, Müslüman olanlara aynı hızda islamı öğretinin sağlanamadığını da unutmamak gerek. islamı bilmeyen bu grupların islamı yeterince öğrenemedikleri yetmezmiş gibi, bir de kendi kültürleri (örf adet ve görenekleri) islama yamamak istemeleri, toplumdaki inanç farklılaşmasının sebeplerini oluşturmuştur. Bütün bunlardan başka, Müslümanların içinde yaşayıp islamı bir türlü hazmedemeyen grupların, İslam düşmanlığına yönelik hazırladıkları eylem planlarını uygulamaya koymaları, üst üste oluşan süreçlerdir.  Bu olumsuzlukların üst üste gelmesi sonucunda, bir üniversite konumunda olan o günkü İslam âlimleri, tehlikenin boyutunu farketmiş zaman geçirmeden calışmalarına başlamışlardır.  İslami geleneğe en ufak bir yara vermeden sürdürülen bu çalışma, sürece dahil olmak isteyen sapmaları bir bir ayıklayarak  dikkatli bir şekilde sürdürmüştür.

Hz Peygambere dayanan İslami fiilleri toparlayarak başlanırken, sonradan oluşan sorunlara yine kuran ve sünnet ışığında yaptıkları içtihatların bütününü dahil etmişlerdir. Onların talebeleri de, bu sürecin devamında çıkan sorunlara, aynı yöntemle cevap oluşturmuşlardır. Bu birikimlere mezhep denmiştir. Bunların geneli fıkıh konularıdır. Bunların dışında aynı süreçte itikadı sapmaların yaşandığı da görünmektedir. Bu sapmaların boyutlarını es geçmeyen İslam alimleri, bir müslümanın neye nasıl inanması gerektiği, hangi hallerin insanı küfre götürdüğünü yine hadis ve Kuran ışığında toparlamışlardır. Tabi yorumların girdiği alanlarda âlimlerin bir birinden farklı görüşleri olmuştur. Bugün Müslümanlar arasındaki tefrikanın sebeplerinden birisi de bu yorum farklılığından gelmektedir. Çünkü her yorum kaynağını her ne kadar Kurandan aldığını ifade etse de, Kuran dışı bir takım şeylerden etkilendiği bir hakikattir. Yine bu dönemde bazı grupların benimsediği görüşlere ayetlerden delil bulma çalışmalarına gidilmiştir. Hatta öyle bir durum hâsıl olmuştur ki, her görüş ün isbatını sağlamak için ayetlerden delil bulmaya çalışılmıştır. O dönemlerin yetişkin alimleri, bu yöntemin yanlış olduğunu, bir görüşe delil bulmanın yönteminin Kuran’ın bütünlüğüne dikkat edilerek yapılacağını, İtilaflı konuların yorumlarında da çok aşırılığa gidildiği, Kuran’ın o konudaki ifadesinden uzaklaşılıp başka anlamlar yüklendiğini söylemişlerdir. . Ancak, bunu duymak istemeyen farklı anlayıştaki gruplar bu konularla ilgili Kuran’ın bütününe ve Arapça ifadelerinin karşılığına itibar etmemişler, Kuran’ın herkes tarafından anlaşılamayacağı tezi üzerinden konuyu farklı mecralara çekmişlerdir. Konuyla ilgili  Kuran’ın apacık söylemlerine bile kulak asmamışlardır. Ayette; “Ey Kitap Ehli, Kitaptan gizlemekte olduklarınızın çogunu size açıklayan ve bir çogundan geçiveren elçimiz geldi. Size Allah'tan bir nur ve apaçık bir Kitap geldi. 5/15
- İste böylece biz o Kur'an'ı açık seçik âyetler halinde indirdik. Gerçek su ki Allah dilediği kimseyi dogru yola sevk eder. 22/16
denilerek Kuran’ın apaçık Mubin bir kitap olduğunun belirtilmesine rağmen, Kuran’ın bu ifadesine itibar etmeyip, “Cabir Ebu Cafer (Muhammed Bâkır aleyhisselâm)’ın söyle dedigini rivâyet etmistir: <<Vasilerden baska hiç kimse, Kur’â’ın tüm zâhiri ve bâtını anlamını bildigini, bütün Kur’an ilimlerine sahip oldugunu iddia edemez.>> (Usul-u Kâfi sh 318 H.604. ) bunu hadis diye söyleyebilmişlerdir. Buda yetmemiş “Kuran bir fitnedir. Bunu biz anlayamayız. Bunu ancak  yaşayan Kuran Ali anlar “ söylemi ile kendi yorum ve düşüncelerini Hz Ali nin adı ile güçlendirmeye çalışmışlardır..

Ne zaman kim tarafından söylendiği bilinmeyen ancak, masum imamlara! söylettirilen bu tür ziyadeler, değil peygamber sözleri, neredeyse İslamın değişmeyen Kitabını anlamada bile tefrikayı dinin ortasına yerleştirmiştir. Dolayısıyla Mezhepçilik dinin yorumu değil kendisi haline getirilmiştir.

O günlerde ehli beyt mensupları ile, ehli sünnet alimleri arasında islamın aslına tahakkuk etmeyen,  mevzi konular dışında, hemen hemen hiçbir konuda farklı itikadi anlayışlar mevcut değildi. Hatta onlar Emevi ve Abbasi zulmüne karşı ortak tavır içindeydiler. İmamı Azmam, İmam Ahmet bin Hanbel, İmamı şafi, İmam Maliki  ehlibeyti çok sevmeleri ve onları desteklemeleri yüzünden çok sıkıntı çekmişler yönetim tarafından cezalandırılmışlardır. Bu mevzular bizim kitaplarımıza girmesine rağmen, bir çok Şiacı, islamda bölünmeyi körüklemeye çalışanlar bu hususları sabote etmenin bütün gayretlerini sarf etmektedirler.

Sonuç olar her mümin kaynağı Kuran ve Sünnete dayanan bir mezhebe dahil olması gerekir. Ancak mezhepçi olmak, sanırım hiçbir kimseye hayır getirmeyecektir.